Lozan görüşmeleri ve Ali Şükrü Bey cinayeti

Lozan görüşmelerinin gidişatı ile ilgili olarak yabancı basında çıkan haberler ile TBMM’ye verilen resmi bilgilerin birbiriyle uyuşmadığını iddia etmesi ve ‘cephede kazanılan zaferin masada kaybedilmek üzere’ olduğu yönündeki muhalefeti mecliste büyük tartışmalara sebep oluyordu.

I.TBMM’nin en önemli simalarından biri olan Ali Şükrü Bey meclis içindeki muhalefetin en önemli sözcülerinden meclisteki  İkinci Grubun liderlerinden  biriydi. Trabzon Milletvekili olan Ali Şükrü Bey inandığı görüşleri sonuna kadar savunan bir kişilik olarak ön plana çıktı. 

Yüzbaşı rütbesindeyken askerlikten istifa ederek siyasete atılan Ali Şükrü Bey, İttihat ve Terakkinin karşısında yer almıştı. İstanbul’da toplanan Meclisi Mebusan’da Misak-ı Milli kararlarının alınmasında etkili olan Ali Şükrü Bey bu meclisin basılmasından sonra Ankara’da toplanan TBMM’ye katıldı. Meclis egemenliğinin üstünde bir otoriteyi kabul etmeyen Ali Şükrü Bey diğer İkinci Grup milletvekilleri gibi milli egemenlik ile ilgili konularda hassasiyeti ile ön plana çıktı. Özellikle bu noktada Mustafa Kemal Paşa ile karşı karşıya geldi. Ankara’da çıkardığı Tan gazetesi Mustafa Kemal Paşanın çıkardığı Hakimiyeti Milliye gazetesine muhalefet olarak yayınladığı ifade edildi. 

Ali Şükrü Bey’in bir diğer önemli muhalefet noktası ise Lozan görüşmeleri oldu. İsmet İnönü’nün Lozan görüşmelerine gönderilmesinin başlı başına bir yanlış olduğunu sıklıkla ifade eden Ali Şükrü Bey, İnönü’nün üzerine aldığı vazifeyi hakkıyla yerine getiremediğini dile getiriyordu. Lozan görüşmelerinin gidişatı ile ilgili olarak yabancı basında çıkan haberler ile TBMM’ye verilen resmi bilgilerin birbiriyle uyuşmadığını iddia etmesi ve ‘cephede kazanılan zaferin masada kaybedilmek üzere’ olduğu yönündeki muhalefeti mecliste büyük tartışmalara sebep oluyordu. 

Mecliste Lozan görüşmeleri ile ilgili bir oturumda Ali Fuat Cebesoy’un anlatımıyla şunlar yaşanıyordu:"Gazi Paşa konuşurken Meclis'e sinirli bir hava hâkimdi. Mustafa Kemal Paşa kürsüyü terk etmiyor, sualleri cevaplandırıyordu. Mebuslardan bir kısmı bulundukları yerlerden ayağa kalkmış konuşuyorlar, bir kısmı kürsünün etrafına gelip Gazi'ye cevap yetiştiriyorlardı. Bunların arasında Ali Şükrü Bey de vardı. Paşa, sözlerini tamamladıktan sonra Ali Şükrü Bey'in, 'Ben de konuşacağım' demesi üzerine hiddetli bir tavırla, 'Bir haftadır konuşmalarınızla memleketi zarardide ediyorsunuz' diyerek elleri cebinde, asabi bir halde kürsüden indi ve 'Maksadınız ne ?' diye bağırarak Ali Şükrü Bey'in üzerine yürüdü.Bu sırada birinci ve ikinci gruba mensup mebuslardan bazıları Meclis salonun ortasında biribirlerine bağırmaktaydı. Gürültüler şiddetliydi, asabi hareketler oluyordu. Ali Şükrü Bey, 'Kimseyi ithama hakkınız yoktur' diye bağırıyor, Sinop Mebusu Hakkı Hilmi Bey, 'Meclis'te emniyet yok mudur ?' diyordu.İki grup biribirine hasım cephe teşkil etmişlerdi. Bu durum biraz daha devam ederse müessif hadiselerin olması kaçınılmazdı. İş tabanca ve saire kullanmaya kadar varabilirdi.Güvenliği sağlamak için görevlileri içeri çağıramıyordum zira gizli celse yapılmaktaydı."  

Ali Şükrü Bey’in sözünü sakınmayan bu muhalefeti mecliste gerilimi artırırken Mustafa Kemal Paşa’ya karşı olan muhalefeti kendisine yönelik düşmanlığın artmasına sebep oldu.O tarihlerde Mustafa Kemal Paşa’nın muhafızlığını üstlenmiş olan Topal Osman Ağa, Ali Şükrü Bey’i adamlarıyla yanına çağırttı. Topal Osman’ın Samanpazarında bulunan evine götürülen Ali Şükrü Bey burada Topal Osman ve adamları tarafından katledildi. 

Ali Şükrü Bey’in iki gün boyunca mecliste görülmemesi üzerine arkadaşları onu aramaya koyuldular.Başına bir şeyler geldiği anlaşılmış ve meclis kaynamaya başlamıştı.Çok geçmeden cenazesi bir çoban tarafından bulundu.Cenazesi bulunduğunda avucunda Topal Osman’ın evindeki sandalyelerden birinin hasırının parçası vardı.Kısa bir araştırmanın ardından cinayeti Topal Osman’ın işlediği tespit edildi. Mahkemeden hakkında yakalama kararı çıkarıldı. Ancak Topal Osman Ağa teslim olmayı reddetti ve evinde çatışma sonucu öldürüldü. İdam kararı da çıkarılan Topal Osman’ın cesedi Ulus meydanında darağacında asıldı. 

Türkiye tarihinde önemli siyasi cinayetlerin başında gelen Ali Şükrü Bey cinayeti,Topal Osman’ın öldürülmesi sebebi ile tam olarak aydınlatılamadı. Cinayeti kendisi mi planladı yoksa azmettirenleri var mıydı ? Bu hep cevapsız bir soru olarak kaldı.

KAYNAKÇA : Ahmet Demirel,I.Mecliste Muhalefet

                     Ahmet Kekeç, Ali Şükrü Bey Cinayeti

EDİTÖR : BİLGE